بسم الله الرحمن الرحیم
فرض کنیم یک دیوانه ی ظالمی کاردی به دست گرفته و سراغ بیچاره ای را می گیرد که شکمش را سفره کند و از تو می پرسد آیا اطلاع داری او کجاست؟ (و تو میدانی) در اینجا تو باید جواب بدهی. اگر بخواهی سکوت کنی ، شکم خودت را سفره می کند. چه جواب می دهی؟ آیا می گویی اطلاع دارم یا می گویی اطلاع ندارم؟ اگر بگویی اطلاع ندارم که دروغ گفته ای ، در حالی که وجدان گفته باید راست بگویی؛ و اگر بگویی اطلاع دارم، از تو می پرسد:کجاست؟ آیا نشان می دهی کجاست یا نه؟ اگر نشان بدهی ، می رود به ناحق شکم او را سفره می کند ، اگر نشان ندهی تو را می کُشَد.
آیا وجدان انسان اینقدر مطلق است و می گوید تو باید راست بگویی مطلقا و به نتیجه کار نداشته باشی؟!
دروغ مصلحت آمیز
مسئله ی دروغ مصلحت آمیز است که سعدی آورده و در فقه ما هم آمده است. آیا دروغ مصلحت آمیز بهتر از راست فتنه انگیز است یا نه؟ آیا اینکه بشود با یک دروغ جانی را نجات داد بهتر از این نیست که با یک راست گفتن جانی را به خطر بیندازی؟
تفاوت مصلحت با منفعت
فرق است میان دروغ مصحلت آمیز و دروغ منفعت خیز.
دروغ مصلحت آمیز یعنی دروغی که فلسفه ی دروغ بودن خودش را از دست داده است و فلسفه ی راستی را پیدا کرده است ؛ یعنی دروغی که با آن ، انسان حقیقتی را نجات می دهد.
ولی دروغ منفعت خیز یعنی انسان دروغ می گوید که خودش سودی برده باشد ( حتی به قیمت اینکه حقیقتی را ضایع و نابود کند)